Tips en trucs
Het centrum is vooral in het begin van de partij belangrijk omdat je vanuit het centrum kunt aanvallen maar ook verdedigen. Zorg er dus voor dat jouw pionnen en ook de Paarden en Lopers (iets meer op afstand) het centrum van het bord bezetten of tenminste onder controle houden.
Zorg dat zoveel mogelijk van je stukken ‘meedoen’ en breng ze daarom zo snel mogelijk in de strijd. “Ontwikkelen” heet dat. Doe daarom liever niet twee keer achter elkaar een zet met hetzelfde stuk. De Dame is het sterkste stuk. Het is verleidelijk de Dame daarom zo snel mogelijk te laten meedoen. Toch niet verstandig omdat een aangevallen Dame in het begin bijna altijd op de vlucht moet. En als je een zet moet doen alleen maar om je Dame in veiligheid te brengen kun je niet tegelijk een ander stuk ontwikkelen. Zo kom je achter in ontwikkeling en ga je gedwongen in de verdediging.
Rokeer snel. Achter zijn pionnen staat de Koning in het begin tamelijk veilig en de Toren staat niet meer zo zielig in een hoekje te niksen. Pas later wel op voor “Mat achter het hekje”!
Je hebt het meeste aan een Paard als het in of dichtbij het centrum staat. De beste plek is tussen de vijandelijke stukken op een veld waar hij niet gemakkelijk door pionnen kan worden aangevallen. Een Paard hoort niet aan de rand, want aan de rand kijkt hij maar weinig velden. En dat is natuurlijk jammer. “Een Paard aan de rand maakt de schaker tot schand”.
Pionnen die naast elkaar staan zijn hand in hand sterk, maar onder elkaar (een dubbelpion) is het meestal een verzwakking van de stelling. De pionnen kunnen elkaar dan namelijk niet helpen. Als ze bovendien geen van beide een buurpion hebben (dus een zogenaamde ‘geïsoleerde dubbelpion’ vormen) wordt het nog erger omdat er dan een stuk van de tegenstander pal voor kan gaan staan dat je niet zo gemakkelijk kunt verjagen.
Een Toren staat graag op een lege of halflege rij of lijn zonder pionnen. En als er dan toch pionnen staan (die naar de overkant willen oprukken), houdt dan de Torens er liever achter, dus aan jouw kant, dan er voor.
Twee Torens samen (verbonden Torens) op één open lijn zijn extra sterk.
Je kunt de zetten van alle stukken ongedaan maken (terugzetten), maar pionzetten niet. Denk daarom goed na voordat je een zet met een pion doet. Als je spijt krijgt is het te laat!
Ruil niet te gretig af en zeker niet als jouw stuk op een betere plek staat dan dat van je tegenstander.
Trucs
Pas op voor een “penning” die je bijna niet ongedaan kunt maken.
Pas op voor “vorkjes”. [Een “vorkje”: een ‘goedkoop’ stuk valt tegelijkertijd twee ‘duurdere stukken’ aan.] Vooral een vorkje van een Paard is gevaarlijk omdat het aanvallende Paard zelf buiten schot blijft.
Pas op voor “aftrekschaak” en “dubbelschaak”.
Pas op voor ‘drie op een rij’. Twee stukken worden aangevallen die recht of schuin achter elkaar staan:
De fantasiediagrammen tonen op de geel gemarkeerde velden een probleem/kans:
Diagram 1. Wit is aan zet:
- De pion op b4 heeft een vorkje gemaakt op de zwarte loper en het zwarte paard.
- Ook het witte Paard op g5 kan een vorkje maken door de pion te slaan op f7.
- Het witte paard op f3 is “gepend” (a.h.w. gegijzeld) door de zwarte Loper. Deze situatie komt vaak voor. Als Wit dit paard verzet verliest hij daardoor de Dame.
- De zwarte pion op f7 wordt aangevallen door de Loper en het Paard. De Koning mag niet slaan op f7 want dan zet hij zichzelf schaak en dat mag nooit. Als het Paard slaat op f7 maakt het een vorkje met de Dame en de Toren.
- Als Wit de Toren slaat op h8 (met Schaak ±) breekt er pure paniek uit bij Zwart. De Koning moet het Schaak opheffen. Eerst het Paard van é7 naar g8. Nu sneuvelt éérst het Paard en dan alsnog de Dame.
- Absolute penning als de koning op d1 zou staan.
- Zwart is, jammer voor hem, helaas niet aan zet. Zwart zou de witte Toren op h1 slaan met Schaak+. Wit kan dan nog wel het relatief gepende Paard van f3 naar g1 zetten, maar dat is uitstel van executie. Zwart slaat dan met de toren dat Paard op g1 : Mat.
Diagram 1
(Alleen de rechterbovenhoek van het schaakbord uit praktische overwegingen)
Voorbeelden van eenvoudige matvoeringen
Diagram 2. Wit kan Zwart op 3 manieren in één zet Mat zetten:
- Achter het hekje!! Komt (te) vaak voor. Zwart heeft verzuimd een ontsnappingsgaatje te maken voor zijn Koning. Dus: Toren naar d8 > Mat .
- Ook achter dit hekje: Dame naar d8> Mat.
- Dame slaat de pion op g7> Mat.
Diagram 2
Het herdersmat
Vroeg of laat, maar waarschijnlijk vroeg, zal de beginner geconfronteerd worden met het Herdersmat. Altijd goed voor veel (leed)vermaak.
Herdersmat is de naam voor een wereldberoemde matvoering in slechts vier zetten. Toelichting: in de beginopstelling is de pion op f7 alleen maar gedekt door de Koning himself. Op deze pion wordt daarom de aanval ingezet door de Loper èn de Dame. Het moet de aanvaller wel een beetje meezitten in die zin dat zwart niet bij toeval de beide lijnen richting f7 blokkeert.
Herdersmat vanuit de beginopstelling: 1. é4 é5 2. Lc4 Pc6 3. Df3 (of h5) Lc5 4. Dxf7±. MAT.
Diagram 3
Aftrekschaak
Bij aftrekschaak haalt de aanvallende speler een stuk voor de Koning van de tegenstander weg waardoor die Koning schaak komt te staan dankzij een ander stuk. Dit weggehaalde stuk kan hij op een veld naar keuze zetten, want eerst moet de tegenstander het schaak opheffen!
Wit kan met “schaak” de Loper dus zetten waar hij maar wil. Hij kan bijvoorbeeld gaan naar veld é5 met Damewinst of naar g5 met Torenwinst.
Diagram 4
(Alleen de rechterbovenhoek van het schaakbord uit praktische overwegingen)
Diagram 5. “Drie op een rij”.
Wit heeft gezet. De Loper op d6 kwam van é5 of f4. Wit wint 2 punten, want dat is het verschil tussen de Loper en de Toren. Maar, zwart kan gelukkig aan deze ‘drie op een rij’ ontsnappen. Zie je hoe?
Diagram 5
Voor wie meer wil: “1001 Chess Exercises for Beginners” €. 15,95 www.newinchess.com.