Les 2
Spiekbriefje op de tafeltjes en eventueel per twee personen een schaakbord met stukken nog in de doos.
Uitgereikt worden een scoreformulier (Bij voorkeur A3 met racebaan en tussenfinishes), het A4-tje met de samengevatte regels van het FIDE-reglement en de toelichting op de telling van de wedstrijdpunten. Er wordt overigens nog niets mee gedaan.
Na het bekende “zijn er nog vragen” worden de stukken op het bord geplaatst en gaat alle aandacht uit naar de loop en de waarde der stukken.
De betreffende hoofdstukken van ‘Stap één’ kunnen goede diensten bewijzen met o.a. het tussenspelletje voor de paardensprong.
Het paard (Springer in het Duits) en de pionnen zijn het lastigst. Het e.p.-slaan leidt tot veel verwarring en komt daarom voorlopig nog even niet aan de orde.
Nadere toelichting op de stukken en de pionnen (in hun betekenis als onderdelen van het leger).
Verwijzen naar de op het spiekbriefje aangegeven wedstrijdwaarde van de stukken en o.a. daarbij globaal de relatie aangeven met het aantal velden dat een stuk kan bestrijken.
Toelichting op de manier van slaan.
Leerlingen die kunnen dammen of Halma spelen raken gemakkelijk in de war omdat een slaand stuk de plaats inneemt van het geslagen stuk èn omdat slaan niet verplicht is. Verder hebben ze er moeite mee dat een pion
a.) schuin slaat en
b.) niet achteruit mag.
De loper en de pion worden nog wel eens met elkaar verwisseld.
Nu volgt het echte ‘learning by doing’.
Het scoreformulier wordt er nu bij gehaald.
De werking van het formulier wordt uitgelegd met een voorbeeld. Dus hoe een geslagen stuk OP een veld wordt geplaatst en hoe vervolgens bij ieder nieuw geslagen stuk verder wordt geteld tot aan, en eventueel over, de afgesproken (tussen)finish (put).
Aan het slot van les 2 wordt een eerste poging gedaan tot ‘Puntenschaak’. We spelen het uitgeklede schaakspel, dus slechts met de regels van het slaan, de loop en de waarde van de stukken en pionnen. Dus zonder toevoegingen van rokade, e.p-slaan, verbod tot schaak staan en pionpromotie. (E.p.-slaan en pionpromotie komen toch pas aan de orde in een veel later stadium van het spel.)
Eventueel zelfs zonder het paard.
Shocking voor de docent, maar ‘Schaak staan’ mag! Jezelf schaak zetten mag ook. De Koning die ‘schaak’ staat mag echter geslagen worden! Dan dus helaas verloren. (Dat zal ze (af)leren!!)
Wel mag een pion bij diens eerste zet twee velden vooruit.
Zoals eerder gezegd: We gaan tot de finish met 13 à 15 punten. Belangrijk is dat een afruil (dus over en weer slaan en terugslaan) geheel mag worden afgewikkeld. (Zie regels voor de puntentelling)
Allez: De stukken opstellen, elkaar diep in de ogen kijken, handje geven en gààn in de gestripte versie van het schaakspel.
Aangeraakt speelt!
De term j’ adoube vinden kinderen zo fascinerend dat je, als docent, tussen de rijen doorlopend, het regelmatig zult horen. Op luide toon.
Natuurlijk wel vermelden dat j’ adoube’ wordt gezegd vòòr de aanraking.
Loslaten is onherroepelijk.
Onreglementaire zetten dienen, zo mogelijk, te worden teruggedraaid (maar schaak staan mag nog!).
Het laatste kwartier is er de gelegenheid om te puntenschaken.
Dit wordt dus aanvankelijk één grote ongestructureerde puinhoop met veel leermomenten. Kinderen helpen en bevragen elkaar. Het enthousiasme is hartverwarmend. Deze sessie levert een lawine aan vragen op. Er wordt thuis over gepraat. Dat is de reden waarom aan de kinderen lesmateriaal wordt meegegeven naar het ouderlijk huis.
Als de gemoederen wat bedaard zijn volgt een klassikale herhaling – wellicht in les 3 - van de loop en de waardes der stukken en eventueel, nogmaals, een toelichting op het scoreformulier.
N.B.: het gaat dus puur om het spelenderwijs en met plezier aanleren van de basiskennis van de waarde en de loop der pionnen en stukken.
Het verbod om ‘schaak’ te staan is nog niet aan de orde evenmin als rokade en e.p.-slaan. Maar ook wie de Koning gevangen genomen heeft - zelfs in de ‘nastoot’ -, heeft gewonnen!
De kinderen vinden het nu al prachtig en ze zien uit naar het vervolg.